Overname in een familiebedrijf, hoe zit het fiscaal?

De bedrijfsopvolging van een familiebedrijf is een ingewikkelde en emotionele uitdaging. Een familiaire bedrijfsovername is vaak extra complex en gevoelig vanwege de uiteenlopende verwachtingen van de verkoper en de koper van het familiebedrijf. Met name de emotionele aspecten kunnen tot problemen leiden bij de bedrijfsopvolging binnen de familie. Een bedrijfsoverdracht middels een Management Buy Out/In of aan een strategische koper is voor een DGA al lastig genoeg, laat staan de overdracht aan je eigen kind(eren). Met welke obstakels moet je rekeninghouden? Is het psychologisch eigendom van belang? En hoe zit het fiscaal? Ik vertel het je graag in deze blog.

Obstakels bedrijfsopvolging van een familiebedrijf

Onduidelijke zakelijke verhoudingen
De onduidelijkheid omtrent de zakelijke verhoudingen met de vorige eigenaar is een van de (meest) voorkomende obstakels. Familiaire banden worden niet abrupt doorgesneden. Daardoor ontstaat een (tijdelijke) situatie waarin de formele macht weliswaar is overgedragen, maar informeel gezien nog niet. De oud-DGA zit vooral nog veel in zijn oude rol en kan daarom de informele macht niet makkelijk loslaten.

Verschillende visies op besluitvorming, leiderschap en management
Een ander obstakel bij familiaire bedrijfsopvolging is het feit dat de opvolgende directie de zaken anders aanpakt, zowel in processen als inhoudelijk op de besluitvorming. De oud-DGA stelde doorgaans andere prioriteiten, bijvoorbeeld: omzet- en winstmaximalisatie. Doelmatigheid en efficiency zijn wellicht de parameters waar de nieuwe generatie op stuurt. Vaak leidt dit binnen families tot misverstanden over de nieuw te volgen koers en strategie. Daarbij is er ook vaak sprake van een sterk verschillende visie op leiderschap en management. De nieuwe generatie heeft vaak een meer moderne visie op leiderschap en organisatiestructuur: participatief leiderschap is een bekend voorbeeld hiervan. Een zeer betrokken oud-DGA kan de vernieuwingen in de weg staan. Belangrijk om hierbij te weten is dat uit meerdere onderzoeken blijkt, indien de nieuwe generatie de nieuwe inzichten weet te implementeren, de verandering in de meeste gevallen leidt tot een betere financiële prestaties (lees: bedrijfswinst).

Psychologisch eigendom familiebedrijf

Bij een familiaire bedrijfsopvolging zijn zowel het formele eigendom als het psychologisch eigendom van belang. Het psychologisch eigendom ontstaat uit de emotionele binding met het bedrijf. In de praktijk van bedrijfsopvolging blijkt vaak dat die emotie een sterkere drijfveer vormt voor het denken en handelen van betrokkenen.

Betrokkenheid van de verkoper
Betrokkenheid van de verkoper bij de onderneming na de bedrijfsopvolging is sowieso een gevoelig punt. In een ‘normale’ situatie zal de verkoper nog enige tijd betrokken blijven. Dat is prima, als de onderlinge verhoudingen daarbij transparant en zakelijk duidelijk zijn. Bij familiaire bedrijfsopvolging is er ook een (complicerende) familiaire betrekking. Koper en verkoper blijven elkaar tegenkomen. Daarbij is er natuurlijk ook een andere historische relatie met elkaar: een relatie met een verleden. Ook is in een ‘normale’ situatie de financiële betrokkenheid veelal beperkt. Bij de bedrijfsopvolging binnen een familiebedrijf heeft de overdrager (vorige generatie) vaak een grotere financiële en formele betrokkenheid. Dat maakt het loslaten vaak een extra grote uitdaging.

Familiestatuut
Door vooraf binnen de ondernemersfamilie gezamenlijk te bepalen wat goed is voor “de zaak” voorkom je dat er in de familie later misverstanden ontstaan over de uitgezette lijnen. Het familiestatuut is bijna altijd een gentlemen’s agreement en behandelt onder meer de afspraken voor familieleden en hun partners over het werken in het bedrijf, de deelname in de bedrijfsleiding en de manier waarop de familie de maatschappelijke relevantie van het bedrijf ziet. Naast deze werkafspraken beschrijft het familiestatuut ook het jaarlijkse familieberaad over de te volgen strategie en grote investeringen in het familiebedrijf.

Fiscaliteit en bedrijfsopvolging

Bij de bedrijfsopvolging speelt natuurlijk de fiscaliteit een rol: zeker omdat de bedrijfsopvolging zich binnen de familie afspeelt.

Waardebepaling van de onderneming
Omdat de koper en de verkoper behalve zakenpartners bovenal familie van elkaar zijn, bestaat de kans dat de overnameprijs in de ogen van Belastingdienst iets té familiair is. Daarom is het bij een bedrijfsopvolging binnen de familie extra raadzaam om een adequate waardebepaling van het bedrijf achter de hand te hebben.

Vrijstellingen overdracht familiebedrijf

De belastingwet hanteert enerzijds hoge vrijstellingen bij de overdracht van een bedrijf en anderzijds bestaat uitstel van betaling van belastingclaims over de meerwaarde van het bedrijf. Bij een bedrijfsopvolging binnen de familie kan van beide belastingfaciliteiten gebruik worden gemaakt, waardoor de directe belastingheffing bij een bedrijfsopvolging door kinderen in 2020 maximaal 3,4% bedraagt. Dit vriendelijke belastingtarief geldt in 2020 voor bedrijven met een waarde boven 1.102.000 euro; voor bedrijven met een waarde onder 1.102.000 euro is in 2020 geen belastingheffing verschuldigd.

Bedrijfsoverdracht: eerlijk alles delen
De belastingheffing zal bijna nooit de gewenste bedrijfsopvolging binnen de familie verhinderen omdat de cash-out beperkt blijft. Naast deze fiscaalvriendelijke behandeling zien wij vaak dat de overdragers ook meedenken in de financiering van de bedrijfsoverdracht door zelf leningen te verstrekken. Dat betekent meestal dat de financiële afrekening met de bedrijfsopvolger via het familiekapitaal verloopt. De investering vanuit het familiekapitaal betrekt indirect alle familieleden bij de bedrijfsopvolging. Dat betekent dat de financiële afspraken bij de bedrijfsopvolging ook relevant zijn voor andere familieleden dan de bedrijfsopvolger. Uiteraard verdient het de voorkeur om hen binnen de estate planning te compenseren vanuit het privé vermogen, maar dat is misschien niet altijd mogelijk. Om de bedrijfsopvolging en de compensatie voor andere familieleden te onderbouwen bewijst het familiestatuut vaak zijn waarde.

Fiscale voordelen bedrijfsopvolging?

Het overdragen van je onderneming vergt dus een goede voorbereiding en begeleiding. Zeker als het gaat om bedrijfsoverdracht binnen de familie gelet op de bijzondere (emotionele) factoren. Daarnaast zijn er andere factoren die voldoende aandacht verdienen en goed onderzocht moeten worden: een daarvan is de fiscaliteit omtrent de bedrijfsopvolging. Bij bedrijfsopvolging zijn de bestaande fiscale voordelen vaak de aanleiding om het bedrijf binnen de familie over te dragen: alle fiscale voordelen vallen immers weg zodra het bedrijf aan een derde partij verkocht wordt. Bij keuze voor bedrijfsopvolging binnen de familie is het raadzaam dat alle neuzen dezelfde kant op (blijven) wijzen. Vergeet hierbij niet het familiestatuut. Het familiestatuut kan een goede dienst bewijzen, net als een zorgvuldige uitwerking van de opvolging waarbij de (financiële) belangen van alle familieleden gediend zijn.

triangle dark triangle light