Het pensioen van een ondernemer en DGA: mijn bedrijf is mijn pensioen

De kinderen staan intussen min of meer op eigen benen, de zaak loopt lekker door en gelukkig gaat alles goed met de gezondheid van jouw echtgenoot en jouzelf. Veel van jouw collega-ondernemers/DGA’s hebben intussen privé vermogen opgebouwd om na de pensionering het inkomen aan te vullen. Meestal is dat een beleggingspand (het voormalig woonhuis of een pand in een van de studentensteden, destijds gekocht voor de kinderen), maar ook zijn spaartegoeden en effectenportefeuilles opgebouwd. Maar veruit het grootste gedeelte van het vermogen zit (nog) in de zaak. Welke stappen kun jij nu al nemen om straks jouw pensioeninkomen aan te vullen? Ik vertel het je, inclusief een aantal tips, graag in deze blog.

In deze blog lees je hoe jij zakelijk vermogen geleidelijk vrij kunt maken naar privé en met welke belastingbetalingen jij rekening moet houden. Vervolgens kies jij hoe jij het pensioeninkomen wilt ontvangen en tenslotte geef ik enkele suggesties om de belastingheffing over jouw pensioenkapitaal zo gunstig mogelijk in te delen.

Vermogen vrij maken als ondernemer voor het pensioen

Het vrijmaken van zakelijk vermogen heeft altijd invloed op de ondernemingswinst/winst van de BV. Zo heeft het verkopen en terug huren van het bedrijfspand tot gevolg dat het bedrijf voortaan huur betaalt, waar eerder misschien alleen maar rente voor de zakelijke hypotheek schuldig was. Ook is denkbaar dat reeds bestaande kredietruimte vaker benut gaat worden, waardoor bankkosten en rentelasten hoger uitvallen dan voorheen. Door zakelijk vermogen geleidelijk vrij te maken, vormt het voor jou als de ondernemer/DGA tot op zekere hoogte ook vermogen buiten de risicosfeer van het bedrijf.

Pensioenkapitaal zit in de zaak

Tot de pensioendatum resteert nog ongeveer 18 tot 24 jaar om het vermogen voor het toekomstig inkomen vrij te maken uit de zaak. Als ondernemer/DGA moet je altijd rekening houden met belastingheffing bij het overbrengen van zakelijk vermogen naar privé: enige uitzonderingen hierop zijn het fiscale vermogen van de ondernemer respectievelijk de verkrijgingsprijs van aandelen van de DGA. Voor de “stille reserves” van de ondernemer en de BV van de DGA, evenals voor de ingehouden winsten van de BV geldt dat belastingheffing volgt bij het vrijmaken van dit vermogen.

Fiscale risico’s bij uitstel van belastingheffing

De ondernemer/DGA die voor de keuze staat om vermogen vrij te maken voor toekomstig inkomen, stelt deze keuze meestal zo lang mogelijk uit. Dit om het zakelijk vermogen langere tijd te laten renderen tegen de laagst mogelijke belastingdruk. Belastingdienst onderkent deze situaties en situaties die hierop lijken en treedt daar in individuele gevallen tegen op (privé-onttrekking, gebruikelijk loon en verkapt dividend).

Belastingvoordeel bij uitstel van vrijmaken pensioenkapitaal

Toch heb je als ondernemer/DGA bijna altijd meer gelegenheid om het tijdstip van belastingheffing te kiezen dan andere pensioengerechtigden: als ondernemer betaal je belasting bij realisatie van “stille reserves” (bijvoorbeeld de verkoop van het bedrijfspand) en als DGA betaal je belasting bij het uitkeren van dividend door de BV. Door de bestaande box 3-heffing is het voor de ondernemer/DGA vaak fiscaal niet aantrekkelijk om het vermogen voortijdig naar privé over te brengen. De belasting over de opbrengst van het ondernemingsvermogen/de reserves van de BV (box 1 respectievelijk box 2) is vaak lager dan de belasting over ditzelfde vermogen, wanneer dit naar privé (box 3) zou zijn overgebracht!

TIP: Belastingheffing beperken tijdens opbouw pensioenkapitaal. In het algemeen biedt de eigen BV (een zogenaamde spaar-BV) de beste gelegenheid voor jou als ondernemer/DGA om flexibel en fiscaal gunstig vermogen op te bouwen voor de oude dag. De kosten van de vermogensbeheerder en de accountant van de spaar-BV zijn aftrekbaar van de beleggingsopbrengsten, waardoor Belastingdienst meebetaalt aan de kosten van de “pensioenregeling” van de ondernemer/DGA.

Belasting bij pensionering van de ondernemer

Zowel vóór als na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd staat het gewenste besteedbaar inkomen centraal. Bezien moet worden hoe dit inkomen in privé beschikbaar komt: bij pensionering (staken van het bedrijf) kan je als ondernemer een groot gedeelte van de stakingswinst fiscaalvriendelijk opzij zetten op een geblokkeerde spaarrekening. Je kan eveneens kiezen voor een fiscaalvriendelijke lijfrente, maar ook bestaat de mogelijkheid om ‘gewoon’ belasting te betalen over de stakingswinst. Belangrijke randvoorwaarde voor de uiteindelijke keuze is de betaalbaarheid ervan, dus of de banktegoeden toereikend zijn voor de gewenste keuze.

Belasting bij pensionering

Als DGA heb je geen noemenswaardige verruimde mogelijkheden om bij pensionering een fiscaalvriendelijke regeling voor toekomstig inkomen tot stand te brengen. Uiteraard bestaat de mogelijkheid om in te leggen op een geblokkeerde spaarrekening of in een lijfrente, maar de fiscaal toegelaten bedragen zijn bijna altijd beperkt. Voor de gepensioneerde ondernemer én voor de DGA geldt dat dezen maar weinig invloed hebben op het rendement van het pensioenkapitaal voor zover dat op een geblokkeerde spaarrekening of in een lijfrente is gestort. Daarmee is ook de invloed op de hoogte van de toekomstige uitkeringen gering en bestaat er geen mogelijkheid om een bedrag ineens op te nemen uit het pensioenkapitaal.

Strategie vóór pensionering

Ondanks de wat ruimere mogelijkheden om belastingheffing over de stakingswinst via een geblokkeerde spaarrekening of een lijfrente uit te stellen, worden veruit de meeste ondernemers al tijdens het werkzame leven DGA. Dit omdat alleen via de eigen BV aanvullend belastinguitstel mogelijk is over de stakingswinst van de onderneming. Juist vanwege dit verschil kiezen ondernemers met een bedrijfspand er vaak voor om alsnog “de BV in te gaan” bij het naderen van de pensioengerechtigde leeftijd. Bijkomend voordeel is dat bij het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd ook de spaar-BV van de (op dat moment) DGA klaar is voor gebruik.

TIP: ook voor de vermogende particulier. Niet alleen als ondernemer/DGA kan je gebruik maken van de spaar-BV, ook de vermogende particulier heeft vaak voordeel bij een spaar-BV. Hoe groot het voordeel uiteindelijk is, is onder meer afhankelijk van het jaarlijkse rendement op de beleggingen, de kosten van de vermogensbeheerder en de jaarlijkse (accountants-)kosten van de BV. Bij een defensief of neutraal beleggingsprofiel is een spaar-BV zeker het overwegen waard!

Fiscale vermogensallocatie

Uitgangspunt is dat vermogen dat in de BV verdiend is, ook na de pensionering in de BV blijft. Dit omdat het overbrengen naar privé meteen belastingheffing oproept, waardoor meer dan een kwart van het belegbaar vermogen verdwijnt. Ook ondernemingsvermogen wordt bij voorkeur nog voor pensionering overgebracht naar de BV; het overbrengen kan zonder directe belastingheffing doorgang vinden. Vermogen dat altijd al privé vermogen geweest is (beleggingspand, spaartegoed en effectenportefeuille) kun jij in privé blijven aanhouden, maar bezie jaarlijks in december welke bezittingen goed renderen en welke het misschien wat minder goed doen. Meestal is het fiscaal interessant om defensieve beleggingen alsnog over te dragen aan de eigen BV.

LET OP: Pensioenkapitaal van de ondernemer/DGA is niet vast. Het pensioen van jou als ondernemer/DGA verschilt van het pensioen van de werknemer omdat het pensioen van een ondernemer/DGA bijna nooit bij een pensioenmaatschappij is ondergebracht. Als ondernemer/DGA heb jij het pensioenkapitaal binnen handbereik bij de eigen BV, maar realiseer je dat het aanvullen van het inkomen bijna altijd gepaard gaat met belasting betalen. Verder geldt dat de BV bijvoorbeeld door geleden verliezen misschien niet altijd in de gelegenheid is om het inkomen aan te vullen.

Voorbeeld:
Jij als ondernemer/DGA hebt 360.000 euro zakelijk vermogen; hiervan is 120.000 euro belastingvrij fiscaal kapitaal van de ondernemer/verkrijgingsprijs aandelen van de DGA. De belastingclaim over de resterende 240.000 euro bedraagt bijna 47,5% voor de ondernemer en iets minder dan 39% voor de DGA. Wanneer je met pensioen gaat en de verschuldigde belasting ineens moet betalen, houdt je als DGA 266.000 euro over om het inkomen aan te vullen. Als ondernemer heb je met 246.000 euro wat minder te besteden dan de DGA. Vermeldenswaard is dat je als ondernemer bij jouw pensionering moet afrekenen met de belastingdienst, terwijl de DGA de belastingbetaling kan uitstellen tot (uiterlijk) het overlijden.

Voor de volledigheid: als DGA heb je te maken met meer administratieve lasten voor het in stand houden van de BV en hierdoor wellicht ook meer kosten dan een ondernemer. Daardoor zal het verschil van 20.000 euro netto uit het voorbeeld in werkelijkheid minder groot zijn. Hét grote voordeel van de BV is echter dat pensionering van de ondernemer/DGA geen “afrekenmoment” voor belastingheffing is: dat is vooral relevant wanneer jij het voormalige bedrijfspand na jouw pensionering wilt verhuren.

De DGA heeft wat te kiezen

Bij gelijke rendementen vanaf 1,4% tot ongeveer 3,7% en gerekend over een periode van 10 jaar ontwikkelt de netto privé waarde van pensioenkapitaal zich in de eigen BV tot bijna 10% beter dan hetzelfde kapitaal in privé. Ook vergeleken met de geblokkeerde spaarrekening of een lijfrente is het aanhouden van kapitaal in privé bijna altijd minder voordelig. Deze uitkomsten worden veroorzaakt door bestaande verschillen in belastingheffing, waarbij met name de box 3-heffing het rendement op het pensioenkapitaal afroomt. Bij rendementen boven 3,7% slaat het nadeel van de box 3-heffing om in een voordeel.

Reëel rendement telt

Als DGA heb je meer flexibiliteit om het inkomen aan te vullen dan de ondernemer, maar voor beiden geldt dat het reële rendement op het pensioenkapitaal in de onderneming of in de BV beslissend is voor welvaartsvaste inkomensaanvulling. De belastingheffing dient daarbij zoveel mogelijk aan te sluiten, zodat deze “meebeweegt” met de opbrengsten: na pensionering heb je als ondernemer bijna altijd te maken met box 3-heffing over het pensioenkapitaal.

De ondernemer als uitgestelde DGA

Als ondernemer doe je er verstandig aan om (ruim) voor de pensionering de inbreng van de onderneming in de BV te overwegen. Daarbij is niet alleen relevant of je als ondernemer op de korte termijn een belastingvoordeel behaalt, maar zeker ook de liquiditeitspositie op de lange termijn en de mogelijkheid om het reële rendement op het pensioenkapitaal te optimaliseren. Zowel als ondernemer als DGA doe je er goed aan om een gespreide beleggingsportefeuille op te bouwen, zodat het vermogen de tijd heeft om zich te ontwikkelen. Met het oog op de gewenste aanvulling van het pensioeninkomen is het bovendien zaak om ook voldoende liquiditeiten in portefeuille te hebben!